Aansprakelijkheid supermarktondernemers uitgelegd

Kelderluik? Welk kelderl…?!

Bent u aansprakelijk als een klant tijdens het winkelen in uw supermarkt schade of letsel oploopt? Zo ja, waarom, onder welke omstandigheden en tot welke hoogte? Hoe hebben een openstaand kelderluik en een vertrekkend vliegtuig invloed op uw eventuele aansprakelijkheid. We lichten het u graag toe.

Een ongeluk zit in een klein hoekje

Een sperzieboon. Een slablad. Een kapot gevallen fles olijfolie. Een lege doos. Een natte roltrap. Een snoer van een stofzuiger. Zomaar wat voorbeelden van zogenaamd ‘gevaar zettende situaties’. Situaties waardoor klanten van diverse bij ons verzekerde supermarkten uitgleden, vielen of struikelden.

Natuurlijk doet u er alles aan om uw winkel veilig te houden voor zowel klanten als medewerkers. Maar een ongeluk, met soms fors letsel tot gevolg, zit in een klein hoekje.

Altijd aansprakelijk?

Je aansprakelijk voelen en aansprakelijk zijn, zijn twee aparte dingen. Om aansprakelijk te zijn voor schade moet je volgens de wet verantwoordelijk zijn voor een onrechtmatige daad waardoor die schade kon ontstaan. Met onrechtmatige daad wordt ook bedoeld het nalaten van een handeling die men wel van je had mogen verwachten. Bijvoorbeeld het niet of onvoldoende wegnemen van een gevaarlijke situatie of het waarschuwen hiervoor.

Omdat geen situatie hetzelfde is, bestaat over aansprakelijkheid veel jurisprudentie. We zoomen in op twee klassieke uitspraken van de Hoge Raad die nog steeds invloed hebben op aansprakelijkheidsvragen van vandaag.

Kelderluikarrest: criteria bij beoordeling aansprakelijkheid

In 1961 viel een klant van een café in Amsterdam door een openstaand kelderluik. De klant liep hierbij zwaar letsel op. Het luik was opengezet door een medewerker van een drankenleverancier die kratten frisdrank kwam afleveren.

Natuurlijk moet je bepaalde voorzorgsmaatregelen treffen als je in een vol café een luik in een vloer openzet. Als je je onvoldoende maatregelen treft, ben je mogelijk aansprakelijk voor de gevolgen als iemand in het gat valt. Maar daarbij moet het slachtoffer zelf ook voorzichtig zijn en opletten.

De Hoge Raad heeft naar aanleiding van het ongeval in 1961 vier criteria bepaald die vandaag de dag nog steeds van belang zijn bij de beoordeling van aansprakelijkheid. Alle omstandigheden van het geval spelen hierbij een rol.  

1. Hoe waarschijnlijk is het dat de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid (door het slachtoffer) niet in acht worden genomen?
2. Wat is de kans dat uit deze onoplettendheid en onvoorzichtigheid een ongeval ontstaat?
3. Wat is in potentie de ernst van de gevolgen bij dat ongeval?
4. Hoe bezwaarlijk is het nemen van veiligheidsmaatregelen om dat ongeval te voorkomen?

Van een bezoeker van een donker café mag meer voorzichtigheid worden verwacht dan van een bezoeker van een goed verlichte supermarkt. Daarnaast is een openstaand kelderluik in de meeste omstandigheden natuurlijk een stuk gevaarlijker dan bijvoorbeeld een sperzieboon op de grond. Dat mag een supermarktondernemer er niet van weerhouden om te zorgen voor een schone en veilige winkelvloer. De uitspraak naar aanleiding van het ongeval met het kelderluik maakt duidelijk welke afwegingen achteraf gemaakt worden bij het bepalen van aansprakelijkheid. En dat geeft inzicht in welke maatregelen je vooraf kunt nemen om de kans op een ongeval zoveel mogelijk te voorkomen.

Jetblast arrest: waarschuwing moet leiden tot ander gedrag

In mei 2000 wordt een toeriste door de jetblast van een vertrekkend vliegtuig op Sint Maarten weggeblazen waardoor ze ernstig gewond raakt. Ze staat achter het hek bij de beroemde start- en landingsbaan van het Princess Juliana International Airport bij Maho Beach. Met borden waarschuwt het vliegveld voor het gevaar van de jetblasts van vliegtuigen.

De Hoge Raad oordeelde uiteindelijk dat een waarschuwing voor een gevaar slechts afdoende is, als te verwachten valt dat die waarschuwing ook daadwerkelijk effect heeft en mensen hierdoor zelf hun handelen aanpassen om het gevaar uit te weg gaan.

De waarschuwingsborden waren in dit geval niet voldoende om het publiek andere keuzes te laten maken.

Ook dit kunnen we vertalen naar de supermarkt. Denkt u zich eens in dat er een pot mayonaise kapot gevallen is. De mayonaise ligt op de vloer en uw medewerker zet er een geel waarschuwingsbord bij om vervolgens een emmer sop te halen. In de tussentijd heeft een klant een pot mayonaise nodig. Die zal zich door het gele bord niet laten tegenhouden en betreedt dus toch de gladde vloer.

6 tips om aansprakelijksheidsrisico's te beperken

Met de criteria uit het Kelderluikarrest kan beoordeeld worden of waarschuwingen en maatregelen tegen een gevaarlijke situatie nodig zijn. En op basis van het Jetblast arrest kan worden beoordeeld of de waarschuwingen en getroffen maatregelen voldoende zijn.

U bent dus niet automatisch aansprakelijk als een klant in uw supermarkt uitglijdt en valt. U heeft wél de verantwoordelijkheid om bij ‘gevaar zettende situaties’ maatregelen te nemen en/of te waarschuwen voor dreigend gevaar. Het is lastig om iedere situatie van te voren te voorzien en het is onmogelijk om iedere situatie in dit artikel te bespreken. Toch geven wij u graag een aantal belangrijke tips om aansprakelijkheidsrisico’s zo veel mogelijk te beperken:

• Maak protocollen en schema’s op basis waarvan uw winkel regelmatig wordt gereinigd en/of geveegd. Leg deze acties vast in logboeken;
• Instrueer uw medewerkers om continu alert te zijn op mogelijke gevaarlijke situaties en benadruk dat zij in zo’n geval meteen maatregelen nemen om het gevaar weg te nemen of om het winkelend publiek voor het gevaar te waarschuwen;
• Bovenstaande maatregelen en waarschuwingen moeten recht doen aan de gevaarlijke situatie;
• Wanneer u waarschuwt voor een gevaar, vraagt u zichzelf dan af in hoeverre het waarschijnlijk is dat uw klanten n.a.v. die waarschuwing hun handelingen aanpassen. Moet u bij de pot mayonaise een geel bordje plaatsen, tijdelijk extra toezicht houden, of het hele gangpad afsluiten? Dit hangt af van de situatie en uw eigen gevoel daarbij. Maar houdt het vliegveld van Sint Maarten in gedachten.
• Stel na een valpartij of een ander ongeval in uw supermarkt altijd de eventueel gemaakte camerabeelden veilig;
• Laat eventueel de veiligheid in uw winkel door vreemde ogen beoordelen. Bijvoorbeeld door een expert van een verzekeraar.

En de verantwoordelijkheid van de klant?

Is een klant niet zelf (mede) verantwoordelijk voor zijn of haar valpartij en schade?

Ja, de klant kan medeverantwoordelijk zijn. Volgens artikel 6:101 van het Burgerlijk Wetboek (BW) wordt schade verdeeld in verhouding tot de mate waarin elke partij heeft bijgedragen aan het ontstaan van die schade. Deze verdeling kan, met inachtneming van redelijkheid en billijkheid, in onderling overleg tussen de betrokken partijen worden bepaald of door een rechter worden vastgesteld.

Zo moest het slachtoffer van de val in het café uiteindelijk zelf 50% van zijn schade dragen omdat het Gerechtshof (waarnaar de zaak door de Hoge Raad was terugverwezen) vond dat hij op basis van drie lege kratten Coca-Cola in het gangpad had moeten kunnen weten dat er iets bijzonders aan de hand was en dus zelf ook beter had moeten opletten.

Maar goed, een deel van een zeer groot schadebedrag is altijd nog een groot schadebedrag.

De rol van de verzekeraar

Het behandelen van letselschades is een vak apart. Vanwege de juridische complexiteit en vanwege het persoonlijke leed dat een ongeval vaak met zich meebrengt, is het de taak van specialisten om dit op te pakken. Het slachtoffer doet er verstandig aan zich te laten bijstaan door een rechtsbijstandverzekering of letselschadebureau.

Het kan geen kwaad het slachtoffer een bloemetje of iets dergelijks aan te bieden en uw medeleven te tonen. Doe dit echter zonder aansprakelijkheid te erkennen en/of toezeggingen te doen. Als uw adviseur, raden wij u aan om de volledige inhoudelijke behandeling van de zaak over te laten aan uw aansprakelijkheidsverzekeraar.

Als de verzekeraar op grond van alle omstandigheden van het geval vindt dat u niet aansprakelijk bent, dan zal hij de claim van de tegenpartij afwijzen en indien nodig dit standpunt voor de rechter verdedigen. Als uw aansprakelijkheid vaststaat of wordt aangetoond, dan zal de verzekeraar onder normale omstandigheden de schade vergoeden, onder inhouding van uw eigen risico.

Meer informatie

Geen situatie is hetzelfde. Dus blijf altijd scherp en doe wat u vindt dat het beste is. U kent uw winkel immers het beste, maar waak voor zogenaamde blinde vlekken. Heeft u hierover vragen, neem gerust contact met ons op.